Teamwerk is fantastisch
Als het lukt is teamwerk genieten, maar dat gaat niet altijd vanzelf. Het werk van een teamleider zit vol dilemma’s en tegenstrijdigheden. Sommige teamleiders worden door hun mensen op handen gedragen, anderen raken burned-out.
Leiderschap is hot in organisaties. De nieuwe oplossing is ‘zelfsturing’ in teams, een ideaal van het team dat geen leider nodig heeft. Mijn ervaring is dat dat niet zo werkt, die ‘leiderloze’ teams. Deels omdat veel organisaties, nog steeds piramidaal functioneren. De werkvloer heeft weinig ruimte. Individuen worden beloond (soms ‘afgerekend’), en niet het collectief. Zolang een team moet presteren, en zich moet verantwoorden, heeft het structuur en aansturing nodig.
Geen team kan zonder drie belangrijke ingrediënten van leiderschap: inspiratie, coördinatie en zorg voor elkaar. Dit kan door alle teamleden worden geleverd, in dat geval is er misschien niet één leider, maar wel leiderschap.
Leidersschapsgat
In de praktijk kom ik steeds meer teams tegen die klagen over een tekort, of juist teveel aan leiderschap. Organisaties hebben de laatste twintig jaar flink gesneden in hun management. Het team werd “empowered en taakvolwassen” gemaakt. Directe aansturing was een vies woord. Er kwamen cursussen om verantwoordelijkheid te dragen, de eigen ontwikkeling te bevorderen. Er werden daarnaast coaches aangesteld.
Ik zie vaak dat verantwoordelijkheid nemen en de taakvolwassenheid in teams minder hard gegroeid is, en dat sturing al wel is weggevallen. Het “leiderschapsgat’ ontstaat, want er is nog geen evenwicht. Iedereen is professional, niemand laat zich wat zeggen. Maar ‘iedereen’ klaagt ook dat afspraken niet worden nagekomen of dat niemand het oppakt. Soms er ontstaat tussen enkele professionals een “strijd over wie het voor het zeggen heeft”. Er ontstaan ‘baasjes’ binnen het team.
Leiderschap nodig?
Volgens mij heeft elk team leiderschap nodig. Teamleden hebben behoefte aan iemand die een oordeel velt, die complimenten geeft, die de communicatie naar buiten toe verzorgt, die kan bemiddelen bij conflicten, die durft te zeggen wat anderen denken, die de vergadering structureert.
Meestal ontstaat in een groep zonder goed leiderschap apathie of chaos. Dat zijn vaak de momenten dat ik als interim wordt ingevlogen. Apathie ontstaat als niemand als verbinder optreedt, niemand richting geeft. Het team verliest energie, vaak zijn er gevoelens van machteloosheid, zinloosheid en veel frustraties. Chaos krijg je als er wel veel energie is, maar geen focus. Er is niemand die de inspanningen op één punt richt. De groepsleden werken langs elkaar heen of zelfs elkaar tegen. Soms springen teamleden in het ‘leiderschapsgat’ en gaan elkaar beconcurreren.
Kortom, leiderschap is noodzakelijk. Maar leiderschap nemen in een team is lastig. De één is te strak, de ander te los. Zo wil men richting, dan weer ruimte. Je kunt echt vast komen te zitten tussen je team en de organisatie-eisen en je eigen gevoel. Toch als het je lukt om de juiste toon te treffen, de juiste balans te vinden, dan word je op handen gedragen.
Welke balans zoek je dan?
Vrijheid en kaders
Hoeveel speelruimte goed is voor een team hangt van de taak af. Maar een voetbalveld zonder lijnen en spelregels is niet leuk. En met teveel kaders ontneem je spelers initiatief en improvisatie. Je moet niet zoveel ingrijpen dat het team afhankelijk wordt, en niet zoveel loslaten dat er chaos ontstaat. Te snel alles loslaten, mensen in het diepe gooien, leert ze niet goed zwemmen, maar dan gaan ze overleven (of ze verzuipen)
Te snel iets overnemen voelt vaak bij de professionals als niet serieus nemen. Soms ontstaat daardoor tegenstand en strijd. Of leren teamleden dat problemen door iemand anders worden opgelost. ‘Wanneer gaan jullie het nu eindelijk eens zelf doen!’ is een klassieke paradox.
Rol of positie hebben/ krijgen.
De ideale leider staat niet boven, maar in het team. Een collega die meewerkt op de werkvloer en die een leidinggevende rol heeft. Leiding nemen is dan een noodzakelijke functie, geen bevoorrechte positie. In het ideale team accepteert iedereen de rol van die leider, zonder dat die een speciale positie krijgt. De werkelijkheid is soms anders.
Acceptatie is makkelijker als de leider een vakmens is die meewerkt. Maar vakmensen zijn niet altijd de beste leiders. Daarnaast is acceptatie is altijd een kwestie van verdienen. En ook van gunnen! De teamleden hebben ook de verantwoordelijkheid om een leider te láten leiden. Een team dat geen leiding en sturing accepteert, doet zichzelf tekort.
Individu of groep
In elke samenwerking moet je individueel en groepsbelang afwegen. Soms moet je bemiddelen in conflicten, mensen aanspreken op niet functioneren. Niet elk team heeft dat zelfreinigend vermogen. Dan moet een leider optreden.
Daarnaast is het lastig om individuele verschillen goed te wegen. Iedereen gelijk behandelen, doet mensen geen recht. (een vis kan geen bomen klimmen) Wat moet iedereen doen, wat verwacht je van elkaar en waar mogen uitzonderingen zijn. Dat geeft soms scheve ogen. Goed leiderschap probeert deze individuele verschillen te verduidelijken aan het teamleden. Daardoor krijgt iedereen een eigen plek in het team.
Coachen of beoordelen
Iedereen maakt fouten en leert daarvan als het goed is. Maar wanneer houdt het coachen op en moet je afscheid nemen? Een coachrelatie is gebaseerd op vertrouwen, openheid en veiligheid. Als je met iemand een vertrouwensband hebt opgebouwd, is het niet makkelijk om een “harde boodschap” te geven. Vaak zie je in teams uitstelgedrag hierbij en zo krijgen teamleden (te) lang niet horen hoe er echt over ze gedacht wordt. Als teamleider moet je daarin open en transparant zijn en de boodschap objectief brengen. Dat voelt niet altijd fijn.
Tips voor teamleiders:
Wil jij in je team meer leiderschap laten zien, dan zijn deze tips handig:
- Besef hoe complex je functie is tav de juiste balans vinden
- Neem vragen om sturing serieus, maar ga er niet altijd op in.
- Blijf objectief in conflicten, maar laat ook zien waar je (voor) staat/ heen wilt.
- Betrek iedereen actief in het overleg, veeg niets zomaar van tafel.
- Waardeer individuele verschillen, en zorg dat je niemand ‘voortrekt’
- Stel vragen in plaats van je mening en oordeel geven
- Stel je eigen positie af en toe ter discussie, dat kan verlichting geven.
En vooral kijk naar jezelf. Ben je iemand die dit soort dilemma`s leuk vindt? Daar energie van krijgt. Ik wel en daarom ben ik ook zo graag interim. Om samen met het team de nieuwe balans te zoeken, iets moois neer te zetten. Want zoals ik al eerder schreef.
Teamwerk is fantastisch!
Meer weten hoe jij als leider of in je zelfsturend team beter met deze dilemma`s om kunt gaan? Ik help je graag! Meld je aan voor een vrijblijvend gesprek.
Natuurlijke groet,
Lia
