Ik word er verschrikkelijk onzeker van vertelt Cynthia. Ze is verpleegkundige op een kleinschalige woongroep in een reorganisatie. Stopt die chaos nu nog een keer? Elke keer is er weer wat anders. De andere teamleden weten ook niet meer wat ze nu moeten. Zo kun je toch geen zorg verlenen! Ik moet steeds schakelen, zaken opnieuw uitleggen. Na mijn dienst ben ik helemaal op en thuis ben ik niets waard. Ik ben bang dat ik fouten ga maken. Waarom kan het niet gewoon zo blijven, ik wil gewoon lekker mijn werk doen.
Lekker je werk doen
Soms zijn er in een team of organisatie zaken als vanzelf gegroeid: wat ooit lekker werkte, past niet meer bij deze tijd. Cliënten en familie hebben inspraak, wetgeving verandert en ja dan moet je mee en lijkt het in het begin alsof de chaos niet stopt. Als je één ding aanpakt, heeft dat gevolgen voor het volgende. En zo rol je van het een in het andere en raak je uit gewone doen. Maar soms is het goed om te veranderen. Dan stopt die chaos niet op korte termijn, maar op lange termijn komt er iets beters.
Een heidebrand verjongt
Heb je wel eens een heideveld gezien na een brand? Soms ontstaat er vanzelf een brand, maar hij wordt ook door mensen bewust en gecontroleerd aangestoken. Ik woon en werk vlakbij de Sallandse Heuvelrug en al eeuwen weten de boeren dat door af en toe een stuk heide af te branden, de heide daarna “verjongt” en sterker wordt. Iets wat de laatste jaren door Staatsbosbeheer weer wordt toegepast.
Variatie maakt je sterker
Gezonde heide gaat om een gevarieerde heide. Vaak ontstaat er bij normale groei een vlakte met alleen struikheide. Door heide af te branden, ontstaat er afwisseling in oude en jonge heide. Daardoor ontstaat er een grotere diversiteit van flora en fauna. Op de plaats waar de heide is weggebrand, loopt die opnieuw uit. Allerlei zaden in de grond van verschillende planten krijgen nu de ruimte om te ontkiemen. De neerdalende as zorgt voor mineralen die de schrale heidegrond hard nodig heeft. Allerlei nieuwe planten komen op en trekken insecten aan. Er komt ander voedsel voor vogels zoals de nachtzwaluw en korhoen. Winst op alle vlakken.
Gewoon laten groeien
Als kind vond ik dat maar stom, ik zag die mooie paarse heide in één keer verwoest worden. Een paar jaar keek je naar een zwarte geblakerde plek. Zo was het toch niet bedoeld. Pas later, snapte ik de reden. De heide wordt er beter van.
Zo is het in organisaties en in ons leven ook. Als je dingen ‘gewoon’ laat groeien ontstaat er teveel van hetzelfde. Je blijft in oude patronen en visies denken. Er wordt een bepaald slag mensen binnen gehaald dat bij elkaar past en elkaar in die ene visie versterkt. Andersdenkende mensen worden ontslagen of vertrekken uit zichzelf. Je krijgt een gebied met alleen maar struikheide.
Naar binnen gekeerde organisaties en teams
Er ontstaat dan vaak een bepaalde bedrijfsblindheid, met soms een gevoel van superioriteit. Wij hebben het goed samen en doen de goede dingen. Het gevaar is dat je niet meer gevoed wordt door andere invloeden, dat je teveel naar binnen keert. Er ontstaat een soort schijnzekerheid dat je daardoor veilig bent voor onverwachte situaties. Want alles kan gepland en gestuurd worden, de protocollen liggen klaar.
We moeten ons niet echter gedragen als controlfreaks, maar juist openstaan voor het onverwachte.
Leren omgaan met het onverwachte
Omgaan met het onverwachte, zoals de heide een brand goed doorstaat, is belangrijk. Nassim Nicholas Taleb, een Libanees-Amerikaans auteur en wetenschapper noemt dat ‘antifragiliteit’. Het is een belangrijke eigenschap, omdat die het mogelijk maakt goed om te gaan met het onverwachte en het onbekende. De natuur is er vol van.
In onze moderne maatschappij gaan we slecht om met antifragiliteit, vindt Taleb. Elke onzekerheid en elk toeval proberen we systematisch uit te sluiten om veiligheid en comfort te vergroten. Maar we hebben juist baat bij variatie. Door te doen alsof we alles kunnen beheersen, ontstaat een schijnstabiliteit. Te veel regelmaat stompt af en vergroot juist de kans op ongelukken. Toeval uitsluiten werkt niet alleen verzwakkend, maar veroorzaakt door die schijnstabiliteit uiteindelijk een nog heftigere reactie.
Antifragiliteit in de natuur
In de natuur zijn genoeg voorbeelden van die antifragiliteit. Onze spieren en botten en ons immuunsysteem zijn deels antifragiel. Bij je geboorte is je immuunsysteem nog niet goed ontwikkeld. Door blootstelling aan diverse ziektes, verkoudheden of via vaccins, of omdat je de griep krijgt, wordt je immuniteit vergroot. Je spieren worden pas sterker als je ze gebruikt. Iedereen heeft wel eens spierpijn gehad na een lange dag werken of sporten. In feite maak je dan de kleine spierblaasjes kapot. Als je dat dagelijks doet, we noemen dat trainen, worden je spieren daardoor sterker. En hoe meer je verschillende oefeningen doet, hoe meer je je ontwikkelt.
De evolutie is eigenlijk één grote oefening in anti-fragiliteit. Door een toevallige gebeurtenis sterft de ene soort uit en door variatie ontwikkelen zich steeds complexere levensvormen. Het zijn niet de grootste en sterkste soorten die overleven. Denk aan de dinosauriërs die nu uitgestorven zijn, maar juist de soorten die zich het meest kunnen aanpassen, zijn er nu nog. In de natuur heeft het organisme dat zich het beste kan aanpassen en de beste verbindingen weet te leggen de grootste overlevingskansen. Dat geldt ook voor leiders en organisaties.
Een fout is pas een fout als je er niet van leert.
Je moet je flexibel kunnen aanpassen aan veranderingen. Leren om flexibel te zijn. Niets staat vast. Sommigen zijn daarin meer kwetsbaar dan anderen. Zij hebben daarbij begeleiding en steun nodig. Iemand moet je een kans en vertrouwen geven om iets zelf op te lossen. Dat betekent ook het risico nemen dat iets niet meteen lukt. En zelfs dan moet je niet in paniek raken omdat je weet dat dit hoort bij het groeiproces. Het gaat om accepteren en ombuigen van keuzes die niet meteen werken. Een fout is pas een fout als je er niet van leert.
Omgaan met onzekerheid
Dit laatste vraagt wel wat van jou omdat je daarbij ook moet leren omgaan met je eigen en andermans onzekerheid. Dan moet je durven vertrouwen op de oplossingskracht van jezelf en je organisatie. Gebruik maken van het ‘niet-weten’. Hierbij merk ik dat veel natuurlijk leiders vanuit hun intuïtie handelen op zo`n moment. Vaak kunnen ze achteraf pas verklaren waarom ze op dat moment op een bepaalde manier hebben gehandeld. En krijg ik zaken te horen als: ‘ja dat voelde gewoon goed’, of ’ik had het gevoel dat we die kant op moesten’. Intuïtie is wat dat betreft net een spier. Die kun je trainen door er vaker gebruik van te maken. En hoe meer je dat doet, hoe sterker hij wordt.
Als de chaos stopt…
Dat gold ook voor het team van Cynthia. Er werden fouten toegedekt met de mantel der liefde. Men wist dat bepaalde zaken niet goed waren en om het conflict te vermijden een minimaal of negatief resultaat accepteerden. Toen ik hen daarop bevroeg, gaf men aan dat ze bang waren dat de ander dan teleurgesteld werd. Maar hun eigen teleurstelling over de situatie werd in stilte, stil verzet, en zelfs sabotage omgezet. Zo haal je als team niet het beste uit elkaar.
En ja, soms is iemand tijdelijk boos of verdrietig door een boodschap. Ervaring leert dat als het gesprek aangegaan wordt over wat beter kan, het gezamenlijk belang, dat de ander vaak niet eens bewust is van de fout of consequentie van zijn gedrag en blij is dat er nu een andere oplossing wordt gezocht. Je wordt beter door tijdelijk die boosheid en verdriet te doorstaan en als team een gezondere en betere oplossing te zoeken. Zo word je samen sterker.
Wil jij ook je team versterken, de schijnzekerheden doorbreken? Misschien kan een stuk teamcoaching je helpen.
Lia van Loo
natuurlijke groiet,
